سال ۲۰۱۷ کم‌کم به پایان می‌رسد و تحلیل‌های متفاوتی از فروش فیلم‌ها در سینمای جهان منتشر می‌شود. ماه‌های زیادی از گیشه در این سال در تسخیر انیمیشن‌ها در آمد و آثاری همچون من نفرت‌انگیز ۳، مرد عنکبوتی و… توانستند پای مخاطبان بسیاری را به سالن‌ها باز کنند. البته پرفروش‌ترین فیلم‌های سینمای جهان در ۱۱ ماه گذشته و طبق انتظاری که منتقد‌ان و کارشناسان د‌اشتند فیلم د‌یو و د‌لبر با نقش‌آفرینی اما واتسون و ﺩﻥ ﺍﺳﺘﯿﻮﻧﺰ بود.
فیلم مهیج سرنوشت خشمگین نیز به لطف افتتاحیه ۵۳۲ میلیون د‌لاری و فروش فوق‌العاد‌ه در جایگاه دوم قرار گرفته است. در این میان «من نفرت‌انگیز ۳» هم موفق به فروش میلیارد‌ی شده و نسخه جدید فیلم مرد عنکبوتی هم در حال حاضر چهارمین فیلم پرفروش ۲۰۱۷ است. با این حال در هفته‌های اخیر انیمیشن «کوکو» محصول کمپانی سرشناس دیزنی هم اکران شد و بسیار مورد توجه قرار گرفت. این انیمیشن با رساند‌ن فروش جهانی خود به مرز ۴۰۰ میلیون د‌لار در این هفته هم پرفروش‌ترین فیلم گیشه جهانی نام گرفت.
به گزارش «ایسنا»، «کوکو» در هفته‌ای که گذشت ۳/ ۵۵ میلیون د‌لار به فروش خود اضافه کرد تا به مجموع فروش بیش از ۳۸۹ میلیون در گیشه سینماهای جهان دست یابد.
ضمن اینکه این انیمیشن برای سومین هفته پیاپی پرفروش‌ترین فیلم سینمای چین شد و تاکنون ۱۲۸ میلیون از کل فروش خود را از محل سینماهای این کشور آسیایی به‌د‌ست آورد‌ه است. سینماهای مکزیک نیز یکی دیگر از مهمترین بازارهای خارجی «کوکو» بود‌ه است و تاکنون ۶/ ۵۶ میلیون د‌لار برای آن فروخته است. د‌استان این انیمیشن د‌رباره پسر ۱۲ ساله‌ای است که به موسیقی علاقه دارد و خانواد‌ه‌اش آن را نسل به نسل ممنوع کرد‌ه‌اند. او آرزو دارد به یک نوازند‌ه حرفه‌ای تبدیل شود. «کوکو» همچنین در کشورهای پاراگوئه، ونزوئلا، اتریش، فرانسه، آلمان، اسپانیا، سوئیس، هلند، مالزی، چین، کلمبیا و آفریقای مرکزی در صد‌ر گیشه فروش سینماها قرار گرفت.
کمپانی دیزنی به‌زود‌ی فیلم جدید «جنگ ستارگان: آخرین جد‌ایی» را نیز در سینماهای جهان اکران خواهد کرد. اما فیلم «ثور: راگناروک» محصول استودیو مارول نیز با رساند‌ن فروش خود به ۸۳۳ میلیون د‌لار از فروش «مرد عنکبوتی» (۸۲۲ میلیون د‌لار) و «زن شگفت‌انگیز» (۸۲۲ میلیون د‌لار) پیشی گرفت. در این میان سینمای چین با فروش ۱۱۲ میلیون د‌لاری تاکنون بهترین بازار خارجی فیلم جدید «ثور» بود‌ه است. فیلم جدید «قتل در قطار سریع‌السیر شرق» ساخته «کنت برانا» نیز با اضافه کرد‌ن ۲۰ میلیون د‌لار از محل سینماهای ۵۹ کشور، فروش خارجی خود را به ۱۸۲ میلیون د‌لار ارتقا داد و در این میان ایتالیا با ۲/ ۹ میلیون د‌لار، اسپانیا با ۹/ ۷ میلیون د‌لار و کره جنوبی با ۳/ ۵ میلیون د‌لار بهترین بازارهای خارجی این فیلم اکشن و هیجانی بود‌‌ه‌اند.
نخستین کوشش ها در راه انیمیشن کامپیوتری به دهه های ۴۰ و ۵۰ میلادی باز میگردد .بسیاری جان ویتنی (John Whitney) را پدر انیمشن کامپیوتری بر می شمارند. در آن دهه ها، او و برادرش کوشش هایی برای آفرینش آثاری در این حوزه کردند. اما آغاز واقعی انیمیشن کامپیوتری به میانه های دهه ۶۰ باز میگردد . زمانیکه کاربرد کامپیوتر ها در زمینه های مهندسی و علمی عمومیت یافت راه های تازه ای به روی صنعت پویا نمایی رایانه ای گشوده شد . در میانه های دهه ۷۰ میلادی این کوشش ها که انیمشن های دو بعدی بودند از حالت پژوهشی بیرون آمد و به عرصه های عمومی راه یافت . همگام با رشد توانایی کامپیوترها در پایان دهه ۸۰ تصاویر سه بعدی واقعی در فیلم های سینمایی ظاهر شدند. سرانجام در میانه دهه ۹۰ بود که فیلم های بلند سینمایی انیمیشن سه بعدی تولید شدند.
نخستین پیشگامان
در بررسی این دوره زمانی، به انبوهی از نام های موسسه های علمی ، مراکز پژوهشی، دانشگاه ها و شرکت ها برمی خوریم که هر کدام نقشی در توسعه انیمیشن دیجیتال داشته اند. برای اجتناب از روایت تاریخی فهرست وار که برای خواننده عادی کسل کننده خواهد بود من گزیده ای از انها را در اینجا نقل کرده ام.
جان ویتنی (John Whitney) انیماتور، آهنگ ساز و مخترع را بسیاری پدر انیمیشن کامپیوتری می پندارند. او و برادرش در دهه های ۴۰ و ۵۰ مجموعه ای از فیلم های تجربی راساختند که در آنها از نوعی کامپیوتر آنالوگ بهره گرفتند. این کامپیوتر آنالوگ برپایه عملکرد یک سامانه پدافند هوایی خودکار آن دوره به نام کریسون پردیکتورز (Kerrison Predictors) طراحی شده بود. او با بهره گیری از این دستگاه مکانیکی می توانست دوربین و اشیا را به صورت برنامه ریزی شده حرکت دهد و حاصل کار فیلمی متحرک از اشیا بود. از نخستین کارهای اولیه او با این تکنیک تیتراژ فیلم ورتیگو آلفر هیچکاک در سال ۱۹۵۸ بود. او در سال ۱۹۶۰ شرکت خود به نام موشن گرافیک (Motion Graphic Inc) را بنا گذاشت.
راسل کرش (Russel Kirsch) از پیشگامان کامپیوتر در سال ۱۹۵۰ در ” دفتر استاندارد ملی ” در مریلند آمریکا یکی از نخستین کامپیوتر های دیجیتال قابل برنامه ریزی به نام SEAC را طراحی کرد. در سال ۱۹۵۷ گروه او نخستین اسکنر تصویر را ساخت . بدینگونه با اسکن گرفتن از عکس پسر سه ماهه کریش نخسین تصویر دیجیتال با دقت ۱۷۶*۱۷۶ پیکسل پدید آمد. آنها از کامپیوتر برای ترسیم خطوط، شمارش اشیا و نمایش آنها بر روی صفحه نمایشگر بهره گرفتند. این پیشرفتی بزرگ و گامی بلند به سوی تصویر پردازی کامپیوتری بود. در اهمیت این پیشرفت همین بس که مجله لایف در سال ۲۰۰۳ این نخستین تصویر دیجیتالی را یکی از ۱۰۰ عکس اثرگذار قرن دانست که جهان را تغییر داد .
نخستین تصویر دیجیتال – یکی از ۱۰۰ عکس اثر گذار قرن
دانشگاه کالیفرنیا در سال ۱۹۵۲ آزمایشگاه لایو مور لارنس (Lawrence Livermore National Laboratory) را بنیان گذاشت.در سال ۱۹۶۰ ویلیام فتر (William Fetter) یک طراح گرافیک روی پروژه ای به سفارش شرکت بویینگ در این آزمایشگاه پژوهش می کرد. کار او توصیف ارگونومیک بدن انسان بر اساس شرایط پیرامونی بود. این انیمیشن که به “بویینگ من” مشهور شد از نخستین انیمیشن های سه بعدی موسوم به ” وایر – فریم” ( نمایش تصویری سه بعدی در یک برنامه کامپیوتری) شمرده می شود. ویلیام فتر در سال ۲۰۰۲ درگذشت.
آزمایشگاه های بل (Bell Laboratories) واقع درمورای هیل نیوجرسی (Murray Hill, New Jersey) که در سال ۱۹۲۵ بنیاد گذاشته شد نقشی بسیار انقلابی در جهان فناوری داشته است . ترانزیستور، لیزر ، رادیو تلسکوپ ، زبان برنامه نویس C و صدها اختراع دیگر از این آزمایشگاه ها بیرون آمده اند. این مرکز همچنین نقشی پیشرو در پژوهش های مرتبط با گرافیک و انیمیشن کامپیوتری و موسیقی الکترونیک داشته است.در دهه ۶۰ میلادی بسیاری از متخصصان گرافیک و انیمیشن در این مرکز فیلم های کوتاه انیمیشن سه بعدی فراوانی را ساختند که هر کدام تکنیک های نوینی را به این صنعت معرفی کردند.
ایوان ساترلند (Ivan Sutherland) را بسیاری آفریننده گرافیک کامپیوتری تعاملی (Interactive Computer Graphic) و همچنین پیشگام فناوری اینترنت می پندارند. در سال ۱۹۶۲ در آزمایشگاه لینکلن دانشگاه MIT او پروژه ای را توسعه داد که سر انجام آن برنامه موسوم به اسکچپد (Sketchpad) بود که کاربر میتوانست با تصویر روی کامپیوتر برهمکنش داشته داشته باشد. این برنامه انقلابی، پایه و پیشگام برنامه های نوین کد (Computer Aided Drafting) امروزی می باشد.
میانه های دهه ۶۰ تا پایان دهه ۷۰ میلادی
دانشگاه یوتا ( Utah) در سالت لیک سیتی(City Sault Lake ) آمریکا مهمترین کانون توسعه انیمیشن کامپیوتری در این دوره بود. در سال ۱۹۶۵ دانشکده علوم کامپیوتر در این دانشگاه تاسیس شد. پایه بسیاری از تکنیک های گرافیک سه بعدی کنونی و همچنین قابلیت های سخت افزاری مرتبط در اینجا و در دهه ۷۰ توسعه داده شد. بسیاری از شخصیت های اثرگذار بر فناوری گرافیک کامپیوتری نوین از این دانشگاه برخاستند و یا به نحوی با آن در ارتباط بودند. در سال ۱۹۶۸ ساترلند و ایوان استادان این دانشگاه شرکت کامپیوتری ایوانز ساترلند ( Evans & Sutherland ) را تاسیس کردند که سخت افزار های مناسب برای اجرای الگوریتم های جدید گرافیکی را می ساختند.
در سال ۱۹۷۳ نخسین فیلم بلند سینمایی که در آن از تکنیک پردازش تصویر دیجیتال بهره گرفته شده بود به نام وست وارد (West word)ساخته شد. وستورد یک فیلم علمی تخیلی بود که در آن ربات ها در کنار انسان ها زندگی می کردند.
فیلم علمی تخیلی وست ورد
در سال ۱۹۷۴ نخستین کنفرانس در گرافیک کامپیوتری به نام سیگراف (SIGGRAPH) افتتاح شد. این کنفرانس سالانه به زودی به محلی برای عرضه آخرین دستاورد های گرافیک کامپیوتری تبدیل شد.
در سال ۱۹۷۴ فیلم فیوچر وارد (Future world) در دنباله وستورد ساخته شد . در این فیلم برای نخستین بار از تکنیک شبیه سازی سه بعدی (۳D Wireframe Imagery) برای شبیه سازی دست و صورت بهره گرفتند. فیم معروف جنگ ستارگان ساخته جورج لوکاس سال ۱۹۷۷ در طراحی فضا-ناو های فیلم از این تکنیکاستفاده کردند. در سال ۱۹۷۵ فیلم انیمیشن کوتاه گریت (Great) که به دستاورد های بزرگ مهندس دوره ویکتوریا برونل می پرداخت با بهره گیری از این تکنیک توانست یک جایزه نوبل را از آن خود کند. در سال ۱۹۷۹ فیلم سیاه چاله ساخته والت دیسنی نیز از همین تکنیک وایر فریم رندرینگ استفاده کرد و در همان سال ،ریدلی اسکات (Ridley Scott) کارگردان فیلم معروف علمی تخیلی بیگانه نیز از تکنیک شبیه سازی سه بعدی در نمایشگر ناوبری سفینه فضایی فیلم استفاده کرد.
تکنیک موشن کنترل فتوگرافی ( Motion Control Photography )
جنگ ستارگان – اپیزود چهارم
در این تکنیک یک کامپیوتر مسیر دقیق حرکت دوربین فیلم برداری طی گرفتن هر شات را ثبت می کند. سپس این حرکت در ترکیب با یک تصویر کامپیوتری ( CGI ) به دقت تکرار و برای ساخت یک صحنه دیجیتالی با حرکت های کاملا واقعی استفاده می شود. از نخستین فیلم های بهره گرفته از این تکنیک می توان به اسپیس اودیسه ( ۲۰۰۱ A Space Odyssey ) از جان ویتنی در سال ۱۹۶۸ و جنگ ستارگان اپیزود چهارم ساخته جور لوکاس در سال ۱۹۷۷ اشاره کرد. شرکت مووینگ پیکچر ( Moving Picture Company ) نخستین سیستم تجاری بر پایه این تکنولوژی را در سال ۱۹۸۱ طراحی و به بازار حرفه ای عرضه کرد.
پویانمایی یا انیمیشن، نمایش پیاپی تصاویر مختلف با سرعت مناسب است به گونه ای که به بیننده احساس حرکت در تصاویر دست بدهد.
پویا نمایی عصر پارینه سنگی
پیشینه پویا نمایی به دوره های قبل از تمدن های بشری بر می گردد . می توان به نقاشی های به جا مانده از دوران پارینه سنگی ، نگاره های نقش بسته بر ظروف گردان در تمدن های باستانی و بازیچه های گوناگون سرگرمی و ابزار های ساخته شده در قرون اخیر اشاره کرد که ما در اینجا به این بخش نمی پردازیم.
پویانمایی در تمدن های باستانی
آغاز پویا نمایی به شکل نمایش تصاویر متحرک بر روی پرده به کمک پروژکتور بر اساس مستندات بر جا مانده به ۲۸ اکتبر سال ۱۸۹۲ میلادی (۷ آبان سال ۱۲۷۱ خورشیدی) باز می گردد. در این تاریخ چارلز ایمل رینالد سه انیمیشن را در پاریس به نمایش گذاشت . تنها نمونه باقی مانده از این سه گانه Pauvre Pierrot نام دارد که از ۵۰۰ فریم تشکیل شده است.
پس از همگانی شدن صنعت سینما امکانات بی پایانی به خدمت رشد انیمیشن در آمد. در سال ۱۹۰۶ (۱۲۸۳ خورشیدی)جی استوارت بلکتن نخستین انیمیشن نقاشی را فیلم برداری و عرضه کرد. این انیمیشن تخته سیاهی را نشان می داد که چهره هایی بر آنها ترسیم شده و خود به خود شروع به حرکت می کردند. همچنین در سال ۱۹۰۸ (۱۲۸۵ خورشیدی ) آلبرت ای اسمیت و جی استوارت بلکتن یک انمیشن کوتاه به نام سیرک هومپتی دومپتی تولید کردند. سبک این انیمیشن Stop motion بود یعنی تصاویر بسیاری از یک شی به صورت پیاپی نمایش داده می شد که حاصل کار جان بخشیدن به اشیا معمولی بود . جان بری، استودیو جان بری را در سال ۱۹۱۴ ( ۱۲۹۱ خورشیدی) افتتاح کرد. اری هورد یکی از کارمندان استودیو روش نوینی به نام cel Technique را ابداع کرد که انقلابی در تولید انیمیشن بود. در این روش شخصیت های متحرک بر روی ورقه های شفافی کشیده و سپس این ورقه ها روی یک زمینه با نقاشی ثابت گذاشته شده و فریم به فریم برای تولید انیمیشن عکس برداری می شوند. پس از آن با بهره گیری از این تکنیک انیمشن های بسیاری تولید شدند.
والت دیسنی
اما دوران طلایی انیمشن از سال ۱۹۲۳ ( ۱۳۰۲ خورشیدی) با ورشکستگی استودیو Laugh-O-Grams آغاز شد. مالک آن استودیو والت دیسنی بود که بلافاصله یک استودیو تازه در لوس آنجلس گشود. نخستین پروژه دیزنی سریال های کمدی آلیس بود که ماجرا های دختری همراه با شخصیت های کارتونی متنوع را بر روی پرده به نمایش می گذاشت.برخی از انیمیشن های صدادار اولیه مانند فیلم های Song Car-Tunes سال ۱۹۲۴ تا ۱۹۲۷ و Dinner Time سال ۱۹۲۸ در این دوره عرضه شدند. در این انیمیشن های صدادار ( animated sound films ) صدای ضبط شده همزمان با نمایش فیلم پخش می شد.
در سال ۱۹۲۸ استودیو دیزنی در قسمت سوم انیمیشن میکی موس به نام Steamboat Willie از روشی نو به نام صدا روی فیلم ( sound-on-film ) بهره گرفت. این نخستین فیلم انیمیشنی بود که کلیه فرایند های صداگذاری ،جلوه های صوتی و ضبط صدا بر روی حلقه فیلم، پس از فیلم برداری و در استودیو انجام شد.
برادران وارنر
شرکت کارتون برادران وارنر ( Warner brother Cartoons ) در سال ۱۹۳۱ ( ۱۳۱۰ خورشیدی) بنیاد گذاشته شد. این شرکت به انیماتور هایش آزادی عمل زیادی در خلق کاراکتر های گوناگون می داد، بر خلاف دیزنی که نظارت شخصی و سخت گیرانه ای بر روی محصولات تولیدی اش اعمال می کرد. در سال ۱۹۳۲ استودیو دیزنی نخستین انیمیشن تمام رنگی خود به نام “گلها و درخت ها” را با بهره گیری از روش تکنیکالر تولید کرد که برنده جایزه آکادمی شد. این جایزه همان اسکار است که در آن زمان Academy Award نامیده می شد. به زودی انیمیشن رنگی جای ثابتی در این صنعت یافت . در سال ۱۹۳۴ برادران وارنر نخسیتن فیلم رنگی به نام Honeymoon hotel را عرضه کرد. تکس اوری ( Tax Avery ) در سال ۱۹۳۵ نخستین فیلم خود را با برادران وارنر تولید کرد. سرشت پر از هیجان کاراکتر های اوری مخاطبان بیشتری نسبت به کاراکتر های دیزنی به ویژه از میان کودکان را جذب خود می کرد. او همان کسی است که شخصیت های کارتونی مشهوری چون دافی ، چیلی ویلی را در دوره طلای انیمیشن هالیود آفرید . او بیشتر کار های اش را با همکاری استودیو های وارنر بروس و مترو گلدوین مایر عرضه کرد.
سفید برفی و هفت کوتوله
دیزنی در سال ۱۹۳۷ نخستین انیمشن سینمایی به زبان انگلیسی به نام “سفید برفی و هفت کوتوله” که با روش تکنی کالر ساخته شده بود را عرضه کرد . پس از آن دیزنی به ساخت انیمیشن های سینمایی ادامه داد ولی برادران وارنر بیشتر بر روی تولید انیمیشن ها کوتاه تمرکز کرد.
در اینجا خالی از لطف نیست یادی هم از نخستین انیمیشن ژاپنی بکنیم. میتسویو سئو انیمیشن سینمایی “خدای جنگجویان دریا” را که یک فیلم تبلیغاتی در مورد جنگ جهانی دوم بود به سفارش وزارت نیروی دریایی ژاپن ساخت . این فیلم در سال ۱۹۴۵ به نمایش درآمد.
تلویزیون رنگی در سال ۱۹۵۱ به بازار آمریکا معرفی شد. در سال ۱۹۵۸ (۱۳۳۷ خورشیدی) شرکت هانا باربارا یک برنامه نیمه ساعته تلویزیونی به نام “سگ شکاری هاکلبری” عرضه کرد. از آن زمان تاکنون ، برنامه های انیمشن بسیاری در تلویزیون چشم میلیارد ها بیننده کوچک و بزرگ رادر جهان خیره به صفحه تلویزیون نگه داشته است.
